Od 1960 roku prowadzony jest powszechny program obowiązkowych szczepień dzieci przeciwko krztuścowi. Dzięki temu liczba zachorowań od tego czasu zmniejszyła się ponad 100-krotnie. Wcześniej krztusiec, zwany popularnie kokluszem, był częstą przyczyną zgonów i ciężkich zachorowań u dzieci poniżej 1 roku życia.
W wielu krajach, nawet o wysokim stanie zaszczepienia populacji przeciw krztuścowi, obserwowany jest wzrost zachorowań na krztusiec, co wiąże się z cyklicznością występowania zachorowań co 3-5 lat.
Szczepienie jest jedynym sposobem zapobiegania zachorowaniu na krztusiec.
Co to jest krztusiec
Krztusiec (koklusz, 100-dniowy kaszel) wywołują bakterie, tzw. pałeczki krztuśca. Wnikają do tkanek, namnażają się i produkują toksynę krztuścową. Krztusiec jest ostrą zakaźną chorobą układu oddechowego. Można na nią chorować kilka razy w życiu.
Przechorowanie krztuśca ani szczepienie nie zapewniają ochrony na całe życie.
Odporność poszczepienna zmniejsza się z upływem czasu. Dlatego konieczne są dawki przypominające u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych.
Zakazić krztuścem może chory człowiek. Drogi zakażenia:
- kropelkowa, czyli w czasie kaszlu, kichania, mówienia
- bezpośredni kontakt z chorym.
Najbardziej zakaża człowiek w pierwszych 2 tygodniach choroby. Zakaźność utrzymuje się do 5 tygodni.
Krztusiec jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób, po bezpośrednim kontakcie z chorym ryzyko zakażenia wynosi ok. 80%. Małe dzieci zakażają się zwykle od dorosłych domowników z nierozpoznaną lub późno rozpoznaną chorobą.
Kto choruje?
Zachorować można w każdym wieku, łącznie z okresem noworodkowym. Krztusiec stanowi największe zagrożenie dla noworodków (zwłaszcza wcześniaków) i niemowląt, ale u starszych dzieci, nastolatków i dorosłych choroba również jest uciążliwa.
W Polsce notowanych jest rocznie do kilku tysięcy zachorowań, najprawdopodobniej jest ich więcej, zwłaszcza wśród dorosłych.
Objawy
Objawy są najbardziej niebezpieczne u nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci. Łagodniejsze u młodzieży i dorosłych.
W pierwszych tygodniach choroby krztusiec objawia się podobnie do przeziębienia. Występuje wtedy:
- suchy kaszel
- katar
- stany podgorączkowe
- zapalenie gardła.
Objawy typowe dla tej choroby następują później:
- przedłużające się napady uciążliwego długotrwałego kaszlu, który często kończy się:
- głośnym wdechem (zwanym pianiem)
- wymiotami
- bezdechem.
Kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się przez wiele tygodni.
Dlaczego krztusiec jest niebezpieczny
Krztusiec jest najbardziej niebezpieczny dla nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci. Może u nich wywołać powikłania jak:
- zapalenie płuc
- drgawki
- encefalopatię – krztuścowe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trwałego kalectwa
- zgon.
Powikłania u nastolatków i dorosłych to:
- omdlenia
- zaburzenia snu
- nietrzymanie moczu i stolca
- złamania żeber.
Szczepionka – jedyna profilaktyka
Szczepionka przeciw krztuścowi zawsze jest podawana w jednym wstrzyknięciu – przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP). Jest obowiązkowa (bezpłatna) dla dzieci i nastolatków.
Więcej o szczepionce przeczytasz na portalu szczepienia.info.
Szczepienia przeciw krztuścowi potrzebne są w każdym wieku.
Schemat szczepienia obejmuje podawanie kolejnych dawek szczepionki DTP (z całokomórkowym składnikiem krztuśca) lub DTaP (z bezkomórkowym składnikiem krztuśca):
- szczepionki DTP lub DTaP dzieciom w 2, 3–4, 5, 16–18 miesiącu życia
- szczepionki DTaP w 6 roku życia
- szczepionki Tdap (z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy) nastolatkom w 14. roku życia.
Czas ochrony po zaszczepieniu dzieci szczepionką DTP z całokomórkowym składnikiem krztuśca) wynosi ok. 10–12 lat, a szczepionką DTaP z bezkomórkowym składnikiem krztuśca ok. 5 lat.
Aby utrzymać odporność przeciw krztuścowi, zaleca się szczepienie przypominające szczepionką Tdap w 19. roku życia oraz dla osób dorosłych – co 10 lat.
Osobie dorosłej można podać szczepionkę typu Tdap przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy.
Kobietom w ciąży zaleca się podanie szczepionki typu Tdap między 27 a 36 tygodniem. Przeciwciała ochronne przechodzą przez łożysko i chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim zostanie zaszczepione i wytworzy własną odporność.
Po szczepieniu przeciw krztuścowi mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne (NOP):
- miejscowe – ból, zaczerwienienie, obrzęk w miejscu wkłucia
- ogólne – gorączka, nieukojony płacz, epizod hipotoniczno-hiporeaktywny („omdlenie niemowlęce”), zaburzenia łaknienia, rozdrażnienie, senność/ bezsenność.
